Interview van Ben Weyts

GAIA : U begint aan uw derde opeenvolgende mandaat als minister van Dierenwelzijn. In 2014 begon u aan uw eerste mandaat als de allereerste Vlaamse minister van Dierenwelzijn. U bent duidelijk gehecht aan deze bevoegdheid. Beschouwt u Dierenwelzijn als een prioriteit binnen uw bevoegdheden? 

Ben Weyts : De dieren liggen mij héél nauw aan het hart. In de voorbije 10 jaar heb ik ook bewezen dat Dierenwelzijn voor mij veel meer is dan een bijgedachte of een restbevoegdheid. Eigenlijk denk ik dat de meeste Vlamingen mij nog het meest onthouden als “de dierenminister”. Het blijft me heel erg boeien. We hebben in de eerste jaren politiek pionierswerk kunnen verrichten en heel veel in beweging kunnen zetten. Maar er blijven nog grote uitdagingen. Gelukkig heb ik onder meer GAIA om die om de zoveel tijd onder de aandacht te brengen. 

GAIA : Tijdens de twee vorige legislaturen hebt u veel vooruitgang geboekt. GAIA gaf u voor uw dierenwelzijnsbeleid aan het eind van de legislatuur 2014-2019 een score van 16/20 en aan het eind van de voorbije legislatuur 14/20. Welke verwezenlijkingen beschouwt u als de belangrijkste van de voorbije tien jaar?

Ben Weyts : Het kan vreemd klinken, maar ik denk spontaan aan de meldingen die mijn diensten binnenkrijgen. Die gaan jaar na jaar in stijgende lijn. Niet omdat er jaar na jaar meer dierenleed is in Vlaanderen, maar wel omdat er steeds meer gevoeligheid is voor dierenleed én omdat er steeds meer vertrouwen is in het Vlaamse dierenwelzijnsbeleid. Vroeger wisten mensen amper dat er een minister bevoegd was voor dierenwelzijn. Dat is pas beginnen te veranderen toen de bevoegdheid 10 jaar geleden werd overgedragen naar Vlaanderen. In Vlaamse handen hebben we het dan stap voor stap uitgebouwd tot een zichtbare bevoegdheid, met een kordaat beleid en een steeds grotere geloofwaardigheid. De Vlamingen kunnen nu met veel meer vertrouwen iets melden. Daar mogen we fier op zijn. 

GAIA : In mei 2024 werd de Vlaamse Codex Dierenwelzijn goedgekeurd, die onmiskenbare vooruitgang bevat. Toch zou het decreet nog verder kunnen gaan. Neem bijvoorbeeld de verkoop van levende dieren op markten. GAIA pleit voor een volledig verbod op deze praktijk, omdat, ongeacht de frequentie van de markten, dit een negatieve impact heeft op het welzijn en de gezondheid van de dieren. Het Brussels Parlement heeft recent een totaalverbod goedgekeurd. Overweegt u een soortgelijke maatregel in Vlaanderen?

Ben Weyts : We hebben met de Vlaamse Codex Dierenwelzijn het onderste uit de kan gehaald, ook op het gebied van de dierenmarkten. Er was heel veel verzet tegen dat punt en ergens begrijp ik dat verzet ook: mensen zijn nu eenmaal gehecht aan dingen die ze beschouwen als lokale tradities. Ik denk dat ik ook aan GAIA niet moet uitleggen hoeveel weerstand uit hoeveel hoeken er kan opduiken zodra je iets probeert te verbeteren voor de dieren. Je kan Vlaanderen op dat punt ook niet vergelijken met Brussel, waar er nog amper levende dieren op een markt verkocht werden. Maar we hebben toch koppig doorgezet en daardoor beperken we de dierenmarkten nu streng. We gaan nu eerst en vooral controleren of iedereen zich aan de nieuwe regels houdt. Het is best mogelijk dat met de tijd de geesten verder rijpen en dat we in de toekomst verdere stappen kunnen zetten, maar in de tussentijd mogen we fier zijn op de hele Vlaamse Codex Dierenwelzijn en alle vooruitgang die we daarmee boeken. 

GAIA : Dierenwelzijn heeft een grote stap voorwaarts gezet met de aanstelling van een Europese commissaris voor Dierenwelzijn. Het regeerakkoord rekent op de EU voor een verbod op  chirurgische castratie van biggen. Maar denkt u niet dat hopen op de EU wachten wordt op Godot. En als Vlaanderen geen verbod invoert op chirurgische castratie, is de kans reëel dat het er nooit van zal komen. Temeer daar de boerensyndicaten er niet van willen weten. Welke concrete veranderingen verwacht u eigenlijk van deze nieuwe Europese dynamiek?

Ben Weyts : Ik snap de scepsis, want we botsen inderdaad op veel tegenkanting. Zo is er een hele groep landen binnen Europa die echt niets moet weten van collectieve spelregels voor meer dierenwelzijn. Toch mogen we de strijd voor een Europees dierenbeleid niet opgeven: we moeten die strijd nog opvoeren. Er moet gewoon een Europese aanpak komen, want er zijn te veel problemen die onze grenzen overstijgen. Denk aan de landbouw, maar denk zeker ook aan de internationaal georganiseerde puppyhandel, lange dierentransporten, wetenschappelijk onderzoek met proefdieren waar universiteiten uit verschillende landen heel vaak samenwerken… Als de Europese Unie slim is, dan maken ze snel werk van een Europees dierenbeleid. Vandaag is het Europese project te vaak abstract of zelfs onpopulair. De Europese Unie is duidelijk op zoek naar meer draagvlak bij de bevolking. Tegelijk zijn er miljoenen Europeanen die dierenwelzijn enorm belangrijk vinden. De EU kan dus heel veel harten winnen door gewoon in te zetten op een serieus dierenbeleid. Vlaanderen trekt hiervoor hard aan de kar, en we beginnen de eerste vruchten te plukken. De eerste eurocommissaris voor dierenwelzijn is inderdaad een mijlpaal. We gaan samen met een reeks andere landen die dieren wél belangrijk vinden de druk zo hoog mogelijk houden om het Europese dierenbeleid nu echt vorm te geven. En de chirurgische castratie van biggen moet wat ons betreft ook in de planning opgenomen worden. 

GAIA : De Vlaamse codex Dierenwelzijn bevat onder meer een uitfasering van kooisystemen voor leghennen. Het regeerakkoord vermeldt doelstellingen voor meer welzijn van kalkoenen, vleeskippen en varkens.  Eeuwige  obstakels zijn de boerenorganisaties en hun politieke bondgenoten die geen doeltreffende verandering en verbetering willen. Zij vinden dat in tegenstelling tot de wetenschappelijk onderbouwde kennis van vandaag die dieren het goed hebben terwijl hun welzijnsniveau rampzalig is. Ze staan altijd op de rem. Hoe gaat u hier vooruitgang boeken?  

Ben Weyts : Het klopt dat het in deze regeerperiode niet eenvoudig zal zijn om nóg meer stappen vooruit te zetten voor meer dierenwelzijn. We moeten goed beseffen dat de weerstand en de tegenstand nóg steviger zal zijn. Maar dat heeft ons tevoren ook niet tegengehouden om er vollenbak voor te gaan. Eigenlijk hoeven de boeren geen tegenstanders te zijn, want ook zij hebben objectief gezien belang bij meer dierenwelzijn. Het is voor hen zelfs een commerciële kans, want er zijn heel veel mensen die extra willen betalen voor bijvoorbeeld vlees van producenten die extra veel inspanningen doen voor dierenwelzijn. Daarom rollen we in de komende jaren ook het nieuwe dierenwelzijnslabel uit. 

Ben Weyts : Er zitten in alle partijen mensen met een hart voor dieren, maar ja: er komt veel verzet op ons af, uit heel wat verschillende hoeken. We mogen daar niet blind voor zijn. Zeker zodra het concreet wordt, bots je op véél bezwaren. Maar goed, we zijn het ondertussen zo ook wel gewend. Het is misschien nooit anders geweest en toch hebben we op veel verschillende fronten al veel vooruitgang geboekt. De aanhouder wint op de lange duur. Het komt erop aan om goede argumenten op tafel te leggen en niet terug te deinzen zodra er een tegenwind opsteekt.

GAIA : Er zijn nog steeds geen duidelijke jaarlijkse doelstellingen voor het verminderen van dierproeven, terwijl u in 2019 sprak over het opzetten van een concreet actieplan hieromtrent. Wat staat er voor dit mandaat op de planning? Overweegt u hiervan een speerpunt te maken?

Mijn visie op dieproeven is heel duidelijk: ze zijn in het beste geval een noodzakelijk kwaad. ‘Noodzakelijk’ omdat het soms de enige mogelijke methode is in de strijd tegen verschrikkelijke ziektes bij mensen én bij dieren. Maar zeker ook een ‘kwaad’ omdat je dieren schaadt of zelfs doodt. Het is een genuanceerd en ook moeilijk debat, want er zijn heel wat mensen die vinden dat je geen enkele dierproef in vraag mag stellen. Toch moeten we ook dit debat aangaan en de tegenstand trotseren. Er is een actieplan dat we gaan uitrollen, we mikken daarnaast ook op een verbod op alle dierproeven voor detergenten, een uitdoofscenario voor dierproeven met honden, katten en primaten en een belasting voor iedereen die nog dierproeven gebruikt.

GAIA : GAIA is ervan overtuigd dat we in Vlaanderen een kwaliteitsvol model van hondenfok moeten invoeren. We moeten absoluut van de wanpraktijken met invoer van zieke pups af. Mensen moeten er kunnen op rekenen dat de pup die ze zich aanschaffen gezond en goed gesocialiseerd is. Die garantie hebben ze nog altijd niet. De toestand blijft dramatisch. Hebt u al concrete voorstellen voor mogelijke maatregelen? 

Ben Weyts : We moeten dit probleem structureel aanpakken. Vlaanderen is gestart met het project ‘Breeding Healthy Pets’: wetenschappelijk pionierswerk om een compleet nieuw fokkerijprogramma te ontwikkelen. De doelstelling is om enkel nog te kweken met gezonde kweekdieren. Dit is verschrikkelijk ambitieus en het is een werk van hele lange adem, maar het is de enige manier om het probleem bij de wortel aan te pakken. Eerst in Vlaanderen, daarna willen we deze aanpak exporteren naar andere landen. Ook hier kiezen we niet voor de makkelijkste weg, maar wel de weg die ons het verste kan brengen. 
 

GAIA : U bent minister van onder meer Begroting, Financiën en Dierenwelzijn. Wat vindt u ervan dat in 2024, ondanks een toename van de financiële middelen de afgelopen jaren, het budget voor dierenwelzijn nog steeds aanzienlijk lager is dan voor andere sectoren? Zo wordt slechts 7,8 miljoen euro toegewezen aan dierenwelzijn, tegenover 167 miljoen euro voor landbouw en 179 miljoen euro voor sport. Plant u een aanzienlijke verhoging van dit budget voor de nieuwe legislatuur?

Ben Weyts : Je kan ook zeggen: andere beleidsdomeinen kunnen alleen maar dromen van de proportionele groei die dierenwelzijn de voorbije jaren heeft gekend. We hebben historische stappen vooruit kunnen zetten, zoals de forse uitbreiding van de inspectiedienst en de introductie van de structurele financiële steun voor dierenasielen. We hebben ook het Dierenwelzijnsfonds in het leven geroepen dat we verder willen zien aangroeien in de komende jaren. Natuurlijk gaat het budget niet direct even hoog liggen als bijvoorbeeld het volledige budget voor de hele sportsector. Ook daar bots ik op collega’s die niet altijd inzien waarom er nog meer geld naar de dieren zou moeten gaan. Maar ook op dit punt gaan we zoveel mogelijk verder op de ingeslagen weg.