Jaarlijks importeert België gemiddeld 3,8 miljoen levende kreeften, vooral uit Canada. De Belg is, in verhouding per inwoner, de grootste consument van kreeft ter wereld.

De hele weg die de kreeft aflegt van vangst tot de dood is een lijdensweg. Zo worden kreeften vanuit Canada naar België getransporteerd in piepschuimdozen met gelpacks. Ze worden verticaal gehouden met hun scharen omhoog. Kreeften worden bij aankomst in het beste geval in leven gehouden in watertanks, soms gedurende maanden. Hun scharen samengebonden, hoge bezettingsdichtheid, artificiële felle verlichting en geen schuilplaats. Vaak wordt niet eens de moeite genomen om een watertank te voorzien en worden de dieren gewoon levend op ijs gelegd. Blootgesteld aan lucht, verzwakt hun conditie zienderogen en uit het water sterven ze in elk geval na enkele dagen. De kers op de taart van deze inhumane lijdensweg: de dieren worden onbedwelmd gekookt of levend doormidden gesneden. Iets wat we gelukkig nooit met gewervelde dieren zouden doen…

Dat kreeften geen pijn ervaren, is een achterhaald idee. Recent wetenschappelijk onderzoek (door, onder andere, professor Bob Elwood van Queen's University Belfast) toont aan dat schaaldieren, denk maar aan krabben en kreeften, bij blootstelling aan schadelijke prikkels niet reflexmatig reageren maar dat de dieren echt pijn ervaren. Een steeds groter deel van de bevolking is zich ook bewust van deze wetenschappelijke realiteit: 83% van de Vlamingen is er zich bewust van dat kreeften pijn voelen. Sterker nog: 3 op 4 Vlamingen vindt dat kreeften pijn voelen als ze levend gekookt worden en 80% is van mening dat ze pijn voelen als ze levend doormidden gesneden worden.

We kunnen dus niet langer tolereren dat jaarlijks bijna 4 miljoen kreeften, die in België ingevoerd worden, onbedwelmd en dus op een wrede manier aan hun einde komen. Het is onze ethische verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk lijden bij de kreeft te voorkomen. Zeker wanneer dat lijden vermijdbaar is. Wij vragen dan ook aan de drie regionale dierenministers om, net zoals reeds in Zwitserland gebeurd is, een verbod in te voeren op het levend koken van kreeften. GAIA eist ook dat het doormidden snijden van kreeften wordt verboden. Een dergelijk verbod zou de steun krijgen van het grote deel van de bevolking: 67% van de Vlamingen gaat ermee akkoord dat er een wettelijk verbod moet komen op het doden van kreeften zonder bedwelming.

Meer informatie

De Belgische vangst, invoer en handel

In België worden slechts kleine hoeveelheden kreeft aangevoerd en verkocht door Belgische vaartuigen in de havens van Oostende, Nieuwpoort en Zeebrugge. De Belgische vangst betrof in 2019 gemiddeld 183.25 kg Europese kreeft (voor een gemiddelde waarde van 1755.75 €) per maand.

Kreeften

In België wordt per jaar ongeveer 2 ton kreeft gevangen. Overwegende dat een gemiddelde kreeft voor consumptie 525 gram weegt betekent dit dat de gemiddelde Belgische jaarlijkse vangst 3.809 kreeften betreft.

In België wordt kreeft voornamelijk ingevoerd, per jaar ongeveer 3.000 ton, waarvan gemiddeld 70% levend, 25% ingevroren en 5% in andere verwerkte vorm. Uit de statistieken van de Nationale Bank van België voor het jaar 2019 blijkt dat 2.063 ton levende kreeft, waarvan het overgrote merendeel uit Canada, werd geïmporteerd voor een waarde van bijna 40 miljoen €. Overwegende dat een gemiddelde kreeft voor consumptie 525 gram weegt, betekent dit dat gemiddeld 3,9 miljoen levende kreeften per jaar naar België worden geïmporteerd. In 2019 werd 1.656 ton levende kreeft vanuit Canada ingevoerd naar België. Dit betekent dat gemiddeld 3,2 miljoen levende kreeften per jaar vanuit Canada naar België worden geïmporteerd. 746 ton kreeft of gemiddeld 1,4 miljoen kreeften werd ingevroren of in andere verwerkte vorm geïmporteerd naar België voor een waarde van bijna 11,5 miljoen €. In 2019 werd in totaal 2.809 ton levende, ingevroren en kreeft in andere verwerkte vorm geïmporteerd voor een handelswaarde van meer dan 50 miljoen €. Dit betekent dat België jaarlijks gemiddeld 5.3 miljoen kreeften importeert.

In België is Lobster Fish de Belgische marktleider in de import en distributie van levende kreeften en Pittman Seafoods in diepvrieskreeft.

Kreeften

Consumptie

De Belg is in absolute cijfers de vijfde grootste consument van kreeft in de wereld (na de V.S., China, Japan en Frankrijk) en de tweede grootste consument in Europa (na Frankrijk). Hoewel Amerikanen de grootste verbruikers zijn, is de Belg, in verhouding per inwoner, de grootste consument van kreeft ter wereld.

De Canadese kreeft wordt vooral tijdens de eindejaarsfeesten verkocht, levend of diepgevroren. Aangezien het Canadese vangstseizoen in het voorjaar (april-juni) plaatsvindt wordt de kreeft tot 9 maanden in tanks/homaria in leven gehouden voor consumptie tijdens de feestdagen. De Europese kreeft wordt minder geconsumeerd, aangezien deze duurder is.

Wetenschappelijk onderzoek naar pijn in schaaldieren

De meer dan 50.000 soorten schaaldieren, waaronder kreeften (maar ook krabben en garnalen), zijn ongewervelde dieren, hetgeen betekent dat zij geen wervelkolom hebben. Robert W. Elwood, professor emeritus in dierengedrag aan Queen’s University Belfast, voerde decennialang onderzoek uit naar het gedrag van schaaldieren. Hij voerde onderzoek uit op verschillende soorten schaaldieren zoals heremietkreeften, glasgarnalen, strandkrabben, noordzeekrabben en rivierkreeften, maar niet op de kreeften die wij eten. De reden hiervoor is van praktische aard, hij kon niet aan de infrastructurele vereisten van de Europese en Amerikaanse kreeft voldoen. Gezien de Europese en Amerikaanse kreeft minstens even complex (of zelf complexere) dieren zijn dan de genoemde schaaldieren zijn de bevindingen uit zijn onderzoek ook relevant voor de kreeft. Deze onderzoeken bewijzen dat reacties van schaaldieren op schadelijke prikkels geregeld verder gaan dan een reflex. Sommige reacties zijn reflexief, bijvoorbeeld de staartbeweging van glasgarnalen onmiddellijk na behandeling van de antenne met een schadelijk chemisch product. Niet elke onmiddellijke reactie is evenwel noodzakelijk een reflex: een reactie waarbij een afweging gemaakt wordt tussen verschillende behoeften is een besluit, geen reflex (zie 4.3.1. voor het betreffende onderzoek). Schaaldieren stellen ook langdurige complexe gedragingen: deze dieren wrijven op wonden en verzorgen en bewaken deze wonden. Heremietenkreeften wijzigen hun gedrag op lange termijn en onthouden een elektrische schok binnen een schelp tot minstens 24 uur na toediening. Er zijn indicaties dat schaaldieren risico’s vermijden en ‘angst’ vertonen: het schaaldier verdraagt bijvoorbeeld meer elektrische schokken indien er een risico is dat een roofdier aanwezig is. Schaaldieren vertonen ook fysiologische reacties bij gedragswijzigingen en ze stellen vermijdingsgedrag om de kans op blootstelling aan een schadelijke prikkel te verminderen.

Het is wetenschappelijk onhoudbaar dat schaaldieren enkel met reflexen zouden reageren op schadelijke prikkels. In 2005 bevestigde de European Food Safety Authority al dat kreeften pijn kunnen voelen en complexe gedragingen stellen. Vanuit wetenschappelijk oogpunt betekent het feit dat de reacties van schaaldieren ‘verder gaan’ dan reflexen echter niet dat pijn is bewezen. Er zou een alternatieve uitleg kunnen zijn voor de gestelde gedragingen die niets met de idee van ‘negatieve gevoelens’, zoals pijn impliciet wordt aanzien bij studies over menselijke pijn, te maken hebben. Het is immers wetenschappelijk onmeetbaar om te beoordelen wat schaaldieren ‘voelen’ wanneer ze worden blootgesteld aan schadelijke prikkels. De bekomen onderzoeksresultaten zijn wel consistent met de ontwikkelde meetbare criteria voor pijn evenals de werkbare definitie van pijn.

Welzijnsproblemen tijdens verdoven en doden

Om te kunnen besluiten dat een dodingsmethode humaan is, is het vereist dat deze methode ertoe leidt dat de dood onmiddellijk intreedt of dat het dier bewusteloos wordt tot de dood intreedt. De Europese Slachtverordening definiëert bedwelmen als ‘ieder bewust gebruikte methode die een dier pijnloos in een staat van bewusteloosheid en gevoelloosheid brengt, met inbegrip van methoden die onmiddellijk de dood tot gevolg hebben’.

Verdoving met koeling

Supermarkten of restaurants leggen kreeften op ijs of bewaren hen levend in de koelkast. Consumenten die kreeften kopen worden geadviseerd om de levende kreeft in de koelkast te bewaren. De idee heerst dat schaaldieren, die worden blootgesteld aan koude temperaturen (4°C of minder) in een ‘winterslaap’ zouden belanden, dus terzelfdertijd in leven blijven en gevoelloos worden. Het is inderdaad zo dat er weinig of geen wetenschappelijk bewijs is dat lage temperaturen schadelijk zijn voor kreeften. Hoewel het in theorie mogelijk is dat een kreeft in een koelkast plaatsen geen onmiddellijk lijden veroorzaakt, werd deze theorie niet wetenschappelijk onderzocht en is het onredelijk deze als een feit aan te nemen. De idee dat kreeften in ‘slaap vallen’ klinkt goed maar wat er werkelijk gebeurt is niet gelijk te stellen met slapen: kreeften verliezen hun bewustzijn en zullen, indien ze in die staat worden gelaten, uiteindelijk sterven. Het is ook niet zo dat kreeften onmiddellijk bewustzijn of gevoeligheid zouden verliezen. Hoelang het duurt voordat ongevoeligheid bij schaaldieren intreedt hangt af van de soort, het metabolisme en de gevoeligheid. Er werd wel onderzoek verricht naar de reactie van schaaldieren op lage temperaturen: krabben gekoeld op een temperatuur van 0°C reageerden na 100 minuten nog altijd op prikkels; krabben gekoeld op een temperatuur van -37°C verloren hun bewustzijn pas na 30 à 40 minuten.

De enige reden om kreeften te koelen lijkt in functie van menselijk gemak te zijn, de kreeft wordt immers eenvoudiger om te hanteren en te doden. Kreeften bewegen niet meer wild in het rond en er treedt geen autotomie op. In de praktijk stelt zich ook de vraag hoe supermarkten en restauranthouders omgaan met gekoelde kreeften. Wat als de gekoelde kreeften niet worden besteld? Worden deze dan terug ‘ontdooit’ of blijven ze gewoon in de koeling tot de volgende dag? Het lijkt ons waarschijnlijk dat kreeften niet worden ontdooit en dus langdurig in de koeling blijven, hetgeen onaanvaardbaar is voor het kreeftenwelzijn.

Levend koken van kreeften

De meeste toegepaste methode om kreeften te doden is het onderdompelen van levende, bewuste kreeften in kokend water. Een panel van wetenschappers van het Animal Health and Welfare Scientific Panel bevestigde, op vraag van de European Food Satefy Authority, dat het levend koken van kreeften pijn zou veroorzaken.

Kreeften levend koken

Decapoden vertonen aversieve reacties ten aanzien van hitte. Puri en Faulkes hebben aangetoond dat decapoden zich snel verwijderen van een hete soldeerbout of de schacht met 1 of 2 scharen vasthouden. Dat is hun poging om zichzelf te verdedigen.

Rapport: kreeften ervaren pijn (2020)
Document
PDF, 6.05mb
Enquête Ipsos 2020 Brussel
Document
PDF, 2.44mb
Enquête Ipsos 2020 Vlaanderen
Document
PDF, 2.42mb
Petitie voor een verbod op het onverdoofd doden van kreeften
Document
PDF, 4.36mb
Professor Bob Elwood: Painful feelings in crabs
Document
PDF, 324.61kb