Undercover in het UZ, Jette Campus van de VUB: GAIA brengt ontoelaatbaar leed van proefdieren aan het licht

### “Brussels Staatssecretaris voor Dierenwelzijn, Bianca Debaets, moet Animalarium VUB grondig laten doorlichten en vergunning voor dierproeven opschorten”

Tussen maart en juni 2016 werkte een undercover onderzoeker in opdracht van GAIA als dierenverzorger in het Animalarium van de Vrije Universiteit Brussel (VUB, Jette Campus). GAIA’s onderzoeker zag hoe proefdieren die voor pijnlijke testen gebruikt worden, onvoldoende of slecht verzorgd worden. Hij zag ook hoe ze op wrede, zelfs schokkende wijze gedood worden, hoe hun lijden onvoldoende ernstig wordt genomen en hoe ze op een lakse wijze verwaarloosd worden waarbij amper rekening wordt gehouden met hun welzijn. In het proefdierencentrum lijden de proefratten, -muizen, -konijnen en –varkens veel meer dan vooropgesteld of aangegeven wordt in de testen waarvoor ze gebruikt worden. “GAIA heeft veelvuldig, ernstig dierenleed vastgesteld, talrijke mankementen en wetsinbreuken die minutieus op beeld en papier werden bijgehouden door onze onderzoeker”, aldus Michel Vandenbosch, voorzitter van GAIA. Op grond van deze vaststellingen eist GAIA dat de bevoegde Brusselse Staatssecretaris voor Dierenwelzijn, Bianca Debaets, de praktijken in het Animalarium van de VUB grondig, onafhankelijk en onaangekondigd laat doorlichten. Michel Vandenbosch: “Bianca Debaets moet de vergunning van het Animalarium minstens opschorten. De mistoestanden moeten stoppen.”

Waarom undercover?

Gedurende drie maanden heeft onze onderzoeker alle vaststellingen ter plaatse nauwkeurig bijgehouden en gedocumenteerd: het leed waaraan dieren routinematig worden blootgesteld tijdens proeven, wreedheden, laksheid, een gebrekkige huisvesting. Ook wordt de graad van pijn, lijden en angst van labodieren aan de VUB schromelijk onderschat of onvoldoende juist ingeschat door de onderzoekers.

Omwille van een chronisch gebrek aan transparantie bij overheidsinstellingen en –instituten, en in laboratoria, zijn undercover onderzoeken de enige manier om aan accurate en betrouwbare informatie te geraken over de realiteit van het dierenleed in die instellingen.

Het doden van dieren en wetsinbreuken

De GAIA-onderzoeker stelde tal van inbreuken bij routineproeven vast, met name vooral bij de gebruikte dodingsmethoden. Proefdieren worden gedood na beëindiging van een experiment of wanneer men hen niet langer nuttig acht. De vastgestelde dodingsmethoden beantwoorden niet aan de specifieke wettelijke voorwaarden die duidelijk omschreven zijn in het Koninklijk besluit van 2013 betreffende de bescherming van proefdieren, en de Europese richtlijn 2010/63/EU betreffende de bescherming van dieren die voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt worden. Een greep uit de wrede, ethisch ontoelaatbare en/of onwettige dodingsmethoden:

- De nek van muizen wordt gebroken met een pen of een schaar. Onvoldoende controle of een dier daadwerkelijk dood is.

- Jonge muizen die niet sterven ten gevolge van CO2 vergiftiging, worden onthoofd.

- Pasgeboren muizen worden levend in de diepvries gestoken. Dit is geen wettelijk toegestane dodingsmethode. De vriesdood is ook geen betrouwbare of aanvaardbare dodingstechniek. In de onderzoeks-video bevestigt een technisch onderzoeker dat ze het niet erg vindt dat muizen op deze wijze sterven. Onthoofding daarentegen, vindt ze “de meest wrede dodingstechniek”. Dit is nochtans de dagelijkse realiteit aan de VUB.

- De onthoofding van biggetjes zoals u kan zien in onze onderzoeksvideo is geen wettelijk toegestane dodingsmethode voor deze diersoort. Deze techniek mag wèl toegepast worden wanneer de dieren bewusteloos zijn maar we betwijfelen dat dit hier het geval is.

- Het hoofd van pasgeboren muisjes wordt met een schaar afgeknipt, wat duidelijk zichtbaar is in de video. Deze dodingsmethode is enkel toegestaan wanneer er geen andere wettelijk toegestane dodingstechnieken beschikbaar zijn. GAIA benadrukt dat de muizen een pijnloze dood hadden moeten sterven.

- Overbevolkte kooien en dwangneurotisch gedrag (muizen en ratten die onophoudelijk in de lucht springen en rondjes draaien). De verantwoordelijke onderzoekers werden hier telkens van op de hoogte gebracht maar ze namen dit niet ernstig.

Een flagrant gebrek aan verantwoordelijkheidszin en mededogen

Deze onaanvaardbare nalatigheid en onachtzaamheid werden niet alleen vastgesteld tijdens dierproeven en bij het doden van dieren. In het onderzoekslaboratorium van de VUB heerst een algemeen klimaat van onverschilligheid en laksheid in de wijze waarop de dieren verzorgd, opgevolgd en gehuisvest worden. Postoperatieve en wondverzorging zijn minimaal. In ons onderzoeksrapport benadrukt de GAIA-onderzoeker dat vele collega’s amper omkeken naar zieke en/of gewonde dieren. “Dit was echt frustrerend. Zo vaak heb ik mijn leidinggevende of andere collega’s hierover aangesproken. Tevergeefs. Men liet me heel duidelijk verstaan dat ik te ver ging.”

Onze onderzoeker deed onder andere de volgende vaststellingen:

- Sommige konijnen, die er bijzonder slecht aan toe waren, omdat ze een jaar eerder gebruikt werden voor hartexperimenten, waren zo uitermate fragiel, angstig en gestresseerd dat de minste activiteit zoals hen verplaatsen of hun kooien verschonen, hen fataal werd. Sommige dieren waren reeds op deze manier gestorven.

- Eén onderzoeker wist niet aan welke pijngraad dieren in een onderzoek onderworpen werden.

- Onderzoekers negeerden en verwijderden labels op kooien waarop problemen zoals verwondingen en overbevolking vermeld werden.

- Onderzoekers die verantwoordelijk waren voor proefdieren, waren niet beschikbaar om naar gewonde en/of zieke dieren te komen kijken.

- Gesprekken met onderzoekers waaruit duidelijk blijkt dat het onderzoekslaboratorium nood heeft aan organisatie en protocol.

- De hoofddierenarts en onderzoekers die gemelde gezondheidsproblemen van dieren, dwangneurotisch gedrag van muizen en dode varkens weglachen.

- Videofragmenten tonen duidelijk het dwangneurotische gedrag van muizen die onophoudelijk in de lucht springen of rondjes draaien, waarschijnlijk uit frustratie of verveling.

Dierproeven aan de VUB

Tijdens zijn undercover onderzoek in het Animalarium van de VUB was onze onderzoeker regelmatige getuige van routinematige dierproeven. Het Animalarium van de VUB huisvest en houdt dieren die door verschillende medische en biologische onderzoeksafdelingen van de universiteit gebruikt worden. Het gaat hoofdzakelijk over muizen, ratten en (mini)varkens. Een greep uit de experimenten waarvoor de dieren ingezet worden;

Varkens worden ingezet voor kanker- en vruchtbaarheidsonderzoeken, waarbij gebruik gemaakt wordt van MRI-scans. Daarvoor worden katheders ingeplant. Biggen worden op wrede wijze onthoofd om cellen te oogsten voor diabetesonderzoek.

Muizen worden ingezet voor ‘overlevingsonderzoek’. Daarbij spuiten de wetenschappers kankercellen in om de groei van tumoren – soms zodanig groot dat ze openbarsten – te kunnen opvolgen en na te gaan hoe snel de dieren sterven.

Ratten worden gebruikt bij invasieve hersenexperimenten om de ziekte van Parkinson bij mensen na te bootsen. Bovenop de chirurgische ingrepen worden bij de ratten ook elektrodes ingeplant die de hersenactiviteit meten. Daarvoor ondergaan de dieren een stereotactische ingreep, waarbij de kop wordt vastgeschroefd in een toestel.

Muizen worden gebruikt in onderzoeken naar angststoornissen en depressie waarbij ze gedwongen worden om wrede en achterhaalde proeven af te leggen. Zo worden ze bijvoorbeeld in water gedropt en gedwongen om te blijven zwemmen. Of ze worden in een labyrint geplaatst, aan hun staart opgehangen of angstig gemaakt in donkere of lichtrijke doosjes en met geluiden.

Bianca Debaets moet optreden

Michel Vandenbosch, voorzitter van GAIA, eist dat de bevoegde Brusselse Staatssecretaris voor Dierenwelzijn, Bianca Debaets, onmiddellijk de nodige maatregelen treft tegen de verantwoordelijken van deze ernstige tekortkomingen. “De praktijken, talrijke mankementen en wetsinbreuken in het Animalarium van de VUB moeten grondig, onafhankelijk en onaangekondigd doorgelicht worden door de bevoegde autoriteiten”, aldus Michel Vandenbosch. “We vragen tevens dat de vergunning van de VUB om dierproeven uit te voeren opgeschort wordt. Het dagelijks dierenleed, de wreedheden, de onverschilligheid en nalatigheden die we ter plaatse hebben vastgesteld, staan in schril contrast met de beweringen van de proefdiergebruikers die keer op keer herhalen dat proefdieren prima verzorgd worden in de best mogelijke omstandigheden en dat zij zich strikt aan de wettelijke normen houden. Ons onderzoeksrapport bewijst dat de realiteit aan de VUB anders is dan hetgeen zij voorspiegelen.”